نامهربانی با یار مهربان

رقیه فرج پور- شیوا بیان: نامهربانی با یار مهربان دیگر یک دهن کجی به کتاب نیست بلکه بر اساس این عادت نامناسب، سطحی نگری جای ژرف اندیشی را می گیرد و افراد فاقد نگاه عمیق به مسائل می شوند و این یعنی روزهای خوشی در پیش روی جامعه نیست. مردم استان اردبیل هم از این قاعده مستثنی نیستند، اکثریت آنها هم کتاب را بوسیده و کنار طاقچه گذاشته اند و به جای آن به گوشی های هوشمندی پناه برده اند تا اوقاتشان را با گوشی سپری کنند.

عده ای از مردم استان اردبیل اصلا میانه خوبی با کتاب ندارند و این عده فقط به امید پاس کردن کتاب های درسی را مطالعه کرده اند، عده ای دیگر که تعدادشان در اقلیت محض است، از کتاب ها آموخته اند، با کتاب ها خندیده اند و با شخصیت های کتاب ها همذات پنداری کرده و با آنها زندگی کرده اند و خلاصه با کتاب خو گرفته اند و ساعات بدون کتاب را اوقات تلف شده می دانند. «بهرام شاهدوست» جزو همین افراد است که صحبت می شویم. او کتاب می خواند، کتاب می فروشد و با کتاب الفتی دیرینه دارد. او حتی در زمان کرونا با دریافت مجوزهای لازم نمایشگاه خیابانی کتاب برگزار می کند و با رعایت پروتکل های بهداشتی مشغول کتاب فروشی می شود و به گفته خود از این کارش هم لذت می برد.

شاهدوست معتقد است که مردم به قدر وسع خود کتاب می خرند و کتاب می خوانند و کتاب دوست هستند اما جامعه زیرساخت های لازم را برای کتابخوانی بیشتر آنها فراهم نکرده است و کتابخوانی و مطالعه در نظر عده ای به رفتار بیهوده بدل شده است که هیچ نفعی عاید مطالعه کنندگان نمی کند اما او شخصا کمتر روزی را به یاد دارد که با کتابی انس نگرفته باشد.

این فعال حوزه کتاب و کتابخوانی می گوید که هر روز حداقل یک ساعت کتاب می خواند و اگر در نمایشگاه فروش کتاب باشد این وقت به ۴ تا ۵ ساعت هم افزایش می یابد و البته ممکن است گاهی هم کمتر از یک ساعت باشد.

شب هایی با طعم کتاب
شاهدوست می گوید که هر شب قبل از خواب کتابی برای مطالعه در کنارم دارم که با یکدیگر صحبت می کنیم، کتاب به من شعر می گوید و من از این شعرها لذت می برم، آن به من می آموزد و من تلاش می کنم دانشجویی انعطاف پذیری برای یادگیری از محتوای کتاب باشم و بعد از دقایق و ساعاتی به همدیگر شب به خیری گفته و سر بر بالین می گذاریم.

کتاب خوان ها البته جنس شان به مانند شغلشان متفاوت است اما در یک مساله اتفاق نظر دارند و آن اینکه همه اشان همچنان کتاب را یار مهربانی می دانند که دانا و خوش بیان است. «آیدین لطفی» یک مهندس عمران است که می گوید: گاهی چند ساعت و گاهی صفر ساعت مشغول مطالعه است اما از کتاب و کتابخوانی دور نیست، برخلاف لطفی و شاهدوست، «مریم اکبروند» شهروند اردبیلی که در بخش خصوصی شاغل است، صراحتا می گوید اصلا اعتقادی به مطالعه کتاب ندارد و یادش نمی آید آخرین باری که کتاب غیر درسی خریده چه بوده و آخرین بار کی کتابی را مطالعه کرده است.

حال که این شهروند اردبیلی با صراحت لهجه از عدم مطالعه کتاب سخن می گوید این سوال پیش می آید که چرا کتابخوانی در جامعه کاهش یافته است؟ مدیرکل کتابخانه های عمومی استان اردبیل در پاسخ به این سوال اظهار می کند: با توجه به کلی بودن این سئوال، نیاز به تجزیه و تحلیل و تحقیق در این خصوص می‌باشد و نظرات متفاوت می‌باشد، ولی ریشه‌های این اتفاق را می‌توان در وضعیت معیشتی و کاهش قدرت اقتصادی جامعه و دغدغه‌های دیگر زندگی در مسیر پایین رفتن اولویت کتاب و کتابخوانی تأثیرگذار دانست.

«پروانه رضاقلیزاده» ادامه می دهد: دیرینه بودن فرهنگ شفاهی و بیگانه بودن با فرهنگ مکتوب می‌تواند از ریشه‌های تاریخی این امر محسوب شود و همچنین بالا رفتن حضور در فضای مجازی نیز یکی دیگر از عوامل مهم استفاده فیزیکی از کتاب و کتابخوانی می باشد.

لطفی هم در پاسخ به این سوال می گوید: مشکلات و دغدغه های زندگی زیاد شده است، آدمی که اصلی ترین دغدغه ذهنش تهیه نان شب است، دیگر نمی تواند دنبال کتاب و کتابخوانی باشد و ۸۰ هزار تومان برای خرید کتاب هزینه کند.

«بهروز کشی زاده» ترانه سرا و نویسنده اردبیلی هم در پاسخ به این سوال می گوید: علت اصلی کم شدن مطالعه مردم، وجود فضای مجازی است ولی گرانی کتاب و وضعیت اقتصادی نامناسب هم می تواند از علل کم شدن مطالعه کتاب باشد.

این ترانه سرا و نویسنده اردبیلی اذعان می کند که روزانه روی هم رفته به صورت مکتوب یک ساعت ولی اگه فضای مجازی را هم در نظر بگیرد روزانه تقریبا دو ساعت مطالعه می کند و اکثر مطالعات او شعر، رمان، داستان و نقد ادبی است.

مردم چند ساعت و چه کتاب هایی مطالعه می کنند؟
حال که صحبت از میانگین ساعات مطالعه شد، یافتن میزان مطالعه افراد می تواند خالی از لطف نباشد. رضاقلیزاده اذعان می کند که بر اساس آخرین آمار منتشر شده توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی، سرانه مطالعه ایران ۷۵ دقیقه و ۳۴ ثانیه در روز محاسبه شده است که از این آمار ۱۵‌دقیقه و ۱۷ ثانیه به کتاب، ۲۱ دقیقه و ۳۱ ثانیه برای قرآن و ادعیه، ۳۲ دقیقه و ۳۶ ثانیه روزنامه و ۵ دقیقه و۴۲ ثانیه به نشریه‌خوانی اختصاص پیدا کرده است و البته نکته قابل تامل در این جملات رضاقلیزاده نهفته است که «این آمار مربوط به کتب درسی، کتب ادعیه، قرآن، صفحات مجازی و هر چیزی که در فضای مجازی و فیزیکی به خواندن ربط داشته باشد را شامل می شود.»

مدیر کل کتابخانه های عمومی استان اردبیل ادامه می دهد که بر اساس آمار بیان شده، موضوعات دینی از جمله قرآن و ادعیه، حدود ۴۰ درصد از مطالعه غیردرسی را تشکیل می‌دهد و بابت ۶۰ درصد باقیمانده از طرف مرکز ملی آمار، موضوعی ارائه نشده است.

این روزها، تالیف، گردآوری، تلخیص و انتشار کتاب کار زیاد سختی نیست و کتاب هایی با تنوع موضوعی در دسترس عموم قرار دارد و از طرف دیگر فضای مجازی و دسترسی میسر به آن سبب شده است که ذهن کنجکاو به این سمت هدایت بشود که در این شزایط هنوز هم کتابخوانی می تواند جزو برنامه های روزانه افراد باشد

رضاقلیزاده در پاسخ به این سوال می گوید که نکته ای که واضح و مشخص است لزوم مطالعه و کتابخوانی جهت ارتقای سطح دانش می‌باشد که این ارتقای اطلاعاتی می‌تواند در زمینه‌های عمومی یا تخصصی باشد و ارتقای عمومی اطلاعات می‌تواند باعث افزایش آگاهی آحاد مردم جامعه و در نتیجه پیشرفت در همه جنبه‌های زندگی گردد.

او بر این باور است که پاسخ مثبت به این پرسش بدیهی به نظر میرسد زیرا کتاب به عنوان منشأ دانایی، نیاز روزمره زیستن در جهان امروز است و پژوهش‌های مختلفی انجام گرفته و در قالب مقالات متعددی ارائه شده که افراد کتابخوان، نسبت به همتایان بیگانه با مطالعه از سعه صدر بیشتر، حافظه قویتر، قابلیت راهکاریابی بهتر، قدرت حل مسئله افزونتر و مواردی از این دست برخوردارند و کشی زاده هم معتقد است هر کتابی حاوی مطالبی است که می تواند در مسیر زندگی به آدم کمک کند، حتی ضعیف ترین کتاب هم می تواند به آدم ها کمک کند چون برگرفته از تفکرات یک انسان است و قطعا کتاب هایی هستند که می توانند در زندگی آدم ها تحول ایجاد کنند.

کتاب به مانند نفس بر یات و ممات انسان سایه افکنده است و هر چند ممکن است با این یار مهربان، دانا و خوش بیان نامهربانانه رفتار شود اما او همچنین عزیز و بالانشین است و خواهد بود.

 

گزارش: رقیه فرج پور