ما، توهم دانایی و چندین مساله ی بنیادین: دکتر بهنام صحرانورد

شیوا بیان- دکتر بهنام صحرانورد؛ تحلیل گر مسائل سیاسی و اجتماعی

در یادداشتی با عنوان ما، توهم دانایی و چندین مساله ی بنیادین نوشت:

۱-انگیزه نگارش این تحلیل، سخنرانی این کمترین بنده خدا در آئین اختتامیه انتخاب کتاب سال استان در سالن فرهنگسرای بانوان شهرداری اردبیل می باشد.
۲-اساسا گرانمایه‌ترین چیزی که خداوند به آدمیان داده است، خرد است. خرد شناسنده نیک و بد و راست و کج و سود وزیان است. آدمی برگزیده آفریدگان و میوه آفرینش است. ولی این برگزیدگی بیش از هر چیزِ دیگر نتیجه‌ی آن است که آدمی دارای خرد است. آدمیان اگر خرد را بشناسند و پیروی از آن کنند، جا برای کشاکشها و دشمنی ها نخواهد ماند.
۳-مسئله علم و دانش امر ناشناخته و مجهولی نیست که با نگارش متون و مقالات جدید به افراد شناسانده شود؛ زیرا همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین مشغولیت‌های فکری و عملی انسان ها مطرح بوده است. آن‌چه نیازمند بحث و بررسی جدید است، نحوه تعامل با علم یا زاویه نظر به دانش و جایگاه آن است؛ زیرا با وجود آن‌که علم و دانش امری شناخته شده و مشخص است، بسترها، مبانی و اصولی که سرچشمه جریان علم می‌باشند، همواره معین نیست و نمی‌توان ادعا کرد که مبنا و اصل همیشگی در سراسر تاریخ واحد و ثابت است. فراز و فرودهای موجود در تاریخ علم، نشان از تحولات مهم و عظیمی در سیر حرکت علم و دانش است که با وجود آن می‌توان گفت جریان علم همواره ثابت و یکدست نبوده است.
۴- دنیای امواج کنونی در آغازین زمان هزاره سوم موسوم به دانایی، راه حصول به آن را بسیار تسهیل گری کرده است و هر فردی فراتر از حصار زمان و قلمرو مکان می تواند، بر ذخایر تاریک خانه ذهنی خود، بیفزاید و برای روشنایی آن چراغ عقل را بیاراید.
۵-اکنون اندیشمندان و نخبگان ارتباطی در گردهمایی هایی که به مدد فناوری های نوین رنگ و بوی تازه ای یافته است و با عرض اندام انواع تله کنفرانس ها و ارتباطات دور و به مدد ویدئو پروژکتورها، بر کرسی های زرین و تخت های روان می نشینند و در پی اثبات دانایی خویشند.، این میهمان خوانده و ناخوانده این صاحبخانه را بدجوری دچار توهم دانایی کرده است. همگی مات و مبهوت از انبوه اطلاعات و شگفتی های دنیای وب، در چت روم ها و فیس بوک ها، هویت نوین خویش را نظاره گرند و کالای جدید جامعه اطلاعاتی یعنی هویت اختاپوسی و طاووسی شان را چه رایگان و ارزان می فروشند. این کاسبان و دوره گردهای قرن ۲۱ اکنون به عالم و آدم ریشخند و نیشخند می زنند و ژست آگاهی را در جامه فاخرشان به بی خردان و نادانان از همه جا بی خبر به معرض دید می گذارند، چه نمایشگاه بی نظیری.
۶-دو استاد روانشناس امریکایی، در کتابی با عنوان توهمِ دانا بودن مدعی شده اند که با وجود فراگیر شدنِ آموزش عمومی، بشر کمتر از پیش با حقایق زندگی آشنایی دارند. به نظر استیون سالامون و فیلیپ فرنباخ به خاطر در دسترس بودن دانش بشری، مردم حوصلهِ رسیدن به یک تشخیص شخصی را از دست داده اند و کاملا متکی به حس و حال و جو عمومی هستند. این دو محقق علوم مربوط به شیوه تفکر بشر، می گویند البته بشر هیچوقت با تفکر و تصمیم شخصی راحت نبود. انسان‌ها همواره بر اساس تصمیم جمعی، زندگی را به پیش برده اند. همه تکنولوژی و دانش علمی بشر، نتیجه همکاری گروه های هم نظر و علاقمند به یک موضوع بوده است..
۷-نتیجه حصول راحت به دانایی، دو آفت بزرگ را ایجاد نموده است: سطحی شدن دانایی در اندیشه افراد و فراتر از آن احساس دانایی و یا ابدال به دانشمندان ساعتی.
۸-سطحی شدن دانایی باعث عدم ایمان و باور قلبی به یافته های دانایی می گردد. به عنوان نمونه در زمانه ای که نه شبکه های اجتماعی وجود داشت و نه گستره مراکز علمی و آکادمیک، میزان نازایی زوجین حدود ۵درصد می بود؛ در حالی که در عصر امروزی، این میزان به ۲۰ درصد رسیده است.
۹-احساس دانشمندشدگی باعث ایجاد غرور علمی در افراد گردیده و از تلمذ عمیق علمی روی گردانی و سرگردانی رخ داده است. نتیجه چنین نگرشی، از دست رفتن ابهت دانایی و کارکرد مراکز آموزشی و تحقیقاتی گردیده است.
۱۰-کم خواندن، ناقص خواندن و سطحی خواندن، سه دلیل عمده تعمیق جریان یادگیری در عصر جدید می باشد.
۱۱- به تعبیر استیو هاوکینگ، بزرگترین دشمن انسان، جهل نیست؛ توهم دانش است. بدین سان، علیرغم ادعاهای جدید و غرور علمی، میزان امراض بالاتر رفته است؛ با اذعان همه به کارکرد ورزش، تندرستی چندان جدی گرفته نمی شود؛ استرس ها فزونی یافته است؛ افسردگی ها رو به بالا می رود و…
۱۲-بشر امروز، برای رهایی از این وضعیت، باید دو راهکار را در پیش بگیرد: برگشت به دوران گذشته و پذیرش گروه های مرجع و تغییرات عمیق در بهره مندی از علوم. مورد اول ناممکن می نماید؛ اما برای شرط دوم، باید اقدامات اساسی انجام پذیرد.
۱۳-آسایش بشری، یکی از مهم ترین مطالبات مدنی است و حاکمیت برای تامین آن باید نهایت مساعی جمیله خود را به کار گیرد. این شرط زمانی محقق می شود که مفاهمه در زیست بهتر با رویکردهای علمی امکان پذیر باشد.
۱۴- جامعه درمانده از سنت و مدرنیته در جهان امواج، باید برای چیرگی بر معضل توهم دانایی، به سراغ دانایان دردمند برود تا بتوان فارغ از هیاهوهای اجتماعی برای عبور از بحران موجود، تصمیمات سنجیده گرفته شود. شما چگونه می اندیشید؟