هیدروتکنیک استخرهای پرورش ماهی

شیوابیان-یادداشت-علی اکبر بطویی، استخر های پرورش ماهی از نظرکاربری به دو دسته زیر تقسیم می شود:
۱-استخر های پرورش ماهی اختصاصی
این استخر ها به شکل اختصاصی جهت تولید و تکثیر ابزیانکاربرد دارند و معمولا آب خروجی از سیستم با عمل تصفیه مجددا وارد سیستم می شود و در اشکال مختلف از نظر هندسی ساخته می شوند.
۲-استخر های دو منظوره کشاورزی و پرورش ماهی
این استخر ها و حوضچه ها صرفا و به تنهایی جهت پرورش ماهی ساخته نمی شوند و در موارد زیادی استخر کشاورزی نیز احداث می شود و در سال های بعد از ساخت کشاورزان جهت پرورش ماهی اقدام می کنند.
در این استخر ها اب خروجی از سیستم پرورش ابزی وارد بخش کشاورزی می شود و بصورت غنی شده با کود طبیعی به سطح زیر کشت تزریق می شود که موجب افزایش حجم تولید و افزایش کیفیت انها می شود.

طبقه بندی استخر های پرورش ماهی اختصاصی
۱ – استخرهای طبیعی
– یکی از استخرهای پرورش ماهی استخرهای طبیعی است وشامل آب بندانها ، دریاچه های کوچک و آبگیرها و استخرهاییمی باشند که دارای شرایط کیفی و بافت خاک مناسب هستند .
– از این استخرها برای تولید متراکم استفاده نمی شود بلکه پرورش به روش گسترده است.تحت شرایط خاصی برای پرورش فینگرلینگ براساس تغذیه دستی قابل استفاده هستند .
– استخرهای طبیعی که به شکل آب بندان هستند بیشتر ازلحاظ صید تفریحی و ورزشی مورد توجه هستند.ضمناً این نوع استخرها برای نگهداری مولدین قزل آلا بسیار مناسب هستند .
۲ – استخرهای متراکم
–  یکی دیگر از استخرهای پرورش ماهی استخرهای متراکم هستند که شامل استخرهای تیپ دانمارکی ، حوضچه های گرد ، سیلوها ، کانال های پرورشی و…  می باشند .
– استخرهای تیپ دانمارکی از قدیمیترین روش های پرورش می باشد – این نوع استخرها  کاملاً خاکی است .
– معمولاً چند استخر خاکی در کنار هم می باشند .و وروردی و خروجی بصورت ثقلی می باشد .
– به طور متوسط طول۳۰ و عرض۱۰ متر می باشد .
– عمق در ورودی ۱متر و در خروجی  ۷/۱ متر میباشد .

کودهی استخرهای پرورش ماهی گرمابی

فراهم کردن مواد معدنی لازم برای زی‌شناوران گیاهی بایداستخر کود دهی شود تا روتیفرها از زی‌شناوران گیاهی تغذیه کرده و توسعه یابند.

کودهای آلی در این مرحله بسیار موثر خواهند بود. اثر کودهای شیمیایی به آهستگی از طریق رشد و نمو جلبکها و باکتریهای آبزی صورت می گردد کودهای آلیاز طریق باکتری‌ها و دیتریت آلی ویژه خود، میتوانند به‌طور مستقیم به ‌عنوان مواد مغذی مورد استفاده زی‌شناور جانوری و بخصوص روتی فرها قرار بگیرد.

موثرترین کودهای آلی برای این کار کود اسب و گاو است. ولی کود گوسفندی و مرغی بادی توأم با کود ترکیبی مورد استفاده قرار گیرد. چون کود گوسفندی بکندی حل می‌شودبهتر است از بکارگیری آن در استخرهای پرورش لارو خودداری شود.

به‌علت حساس بودن لاروها نسبت به تغییرات pH آب، نسبت به بچه مایان انگشت‌قد و بازاری، کود دهی و استخرهای پرورش لارو باید با حساسیت و دقت بیشتر، به‌تدریج و با ملایمتصورت گیرد و از اضافه کردن یکباره کودها به آب بایدخودداری شود.

برای استخرهای پرورش لارو تا بچه ماهی نورس کودهایشیمیایی از قرار ۱ کیلوگرم سوپرفسفات و ۱/۵کیلوگرمنیترات آمونیوم و ۱/۵ کیلوگرم کاربامدی (اوره خشک) در ۱۰۰مترمربع سطح در نوبت اول کافی خواهد بود.

کودهای آلی برای این استخر از قرار ۵۰الی ۷۰ کیلوگرم در ۱۰۰مترمربع در نوبت اول و برای هر ۱۰روز یک بار موثر و کافی است.

استفاده از کشت پلانکتونی به صورت توده و تزریق به دفعات آن در استخر باعث رشد جمعیت پلانکتونی بعد از کود دهی میشود .

کوددهی استخرهای پرورش و نگهداری مولدها

از آنجایی که تغذیه مناسب اهمیت زیادی در نمو مواد تناسلی ماهیان مولد دارد و ماهی باید از غذایی استفاده کند که متضمن پروتئین حیوانی باشد، بهترین پروتئین حیوانی از غذاهای طبیعی استخر برای ماهی فراهم می‌شود. برای افزایش غذاهای طبیعی داخل استخر، لازم است که کود دهی به نحو صحیح انجام گیرد. بخصوص برای ماهیان مولد کپور نقره‌ای، کود دهی استخر بسیار حائز اهمیت است.

جهت بالا بردن تولید غذای طبیعی استخرها در فصل رویش، یعنی در زمانی که درجه حرارت آب برای تغذیه ماهی مطلوب است و ماهی غذا می‌خورد استخر با ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار آورده و۱۰۰ کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات کوددهی می‌شود. چنانچه کود دهی به‌تدریج همراه با مقدار کمی کودهای آلی در طول هفته انجام گیرد نتیجه بهتری بدست خواهد آمد. اگر ماهیان مولد کپور نقره‌ای در استخرهای جداگانه‌ای نگهداری می‌شوند، مطلوب است آب را در فصل پرورش ماهی با کودهایازت‌دار در چندین نوبت و با دوز کوچک ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم در هکتار کود دهی کرد. این کوددهی موجب تولید جلبکهای سبز و ایجاد شرایط زیست محیطی مساعد و تأمین غذا برای ماهی کپور نقره‌ای خواهد شد.

جهت ماهی های کپور معمولی میتوان از غذای اکسترود و یا پلیت کارخانه ای استفاده نمود که ارزش غذایی بالا تری دارد و در رشد ماهی ها تاثیر به سزایی خواهد داشت

کود دادن منظم در تمام مدت رشد ماهی خیلی مهم است. ماهی در پرورش توأم، خیلی بیشتر از پرورش تگ‌گونه‌ای از مواد مغذی استفاده میکند.

انواع استخر پرورش ماهی با توجه به شکل آنها:

استخر های بتنی مسلح
استخر پیش ساخته
استخر های کشاورزی ژئوممبرانی
استخر خاکی
استخر بلوکه چینی

در این مطلب به ویژگی‌های استخر پرورش ماهی اشاره می‌شود و توضیحاتی در مورد چگونگی هوادهی این نوع از استخرها داده می‌شود.

استخرهای بتنی ۸ ضلعی

جا نمایی مناسب استخر باید در برابر بلایای طبیعی از قبیل: باد، طوفان و سیل حفاظ داشته باشد و از اتاق کنترل دیده شود (تا امکان نظارت بر ماهی مهیا باشد). نباید درخت برگ‌ریز یا بوته‌ای در نزدیکی استخر وجود داشته باشد تا از افتادن علف و غیره در آب جلوگیری شود. در اطراف استخر باید مسیر عبور و مرور و دسترسی مناسب برای پرسنل و حمل و نقل ماهی و تجهیزات وجود داشته باشد. قطر و ارتفاع و شیب کف استخر بر اساس نوع آبزی و موقعیت جغرافیایی مزرعه بایستی طراحی گردد تا آبزی بتواند بهترین راندمان رشد را داشته باشد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به بازار عرصه گردد. در اصل رابطه‌ای بین ابعاد اضلاع و عمق استخر و نوع ماهی و حتی سایز ماهی وجود دارد که در طراحی باید به آن توجه شود. به‌خصوص در طراحی استخر ۸ ضلعی پرورش ماهی.
عمق استاندارد آب معمولا بر اساس میانگین ارتفاع آب بر اساس اندازه و سایز ماهی است. به خاطر هزینه و سیستم گردشی آب، باید شکل استخر تا حد ممکن بر اساس اصول مهندسی شیلات طراحی شود. سطح سیل‌بندی شده روی یک ساختار نگهدارنده از جنس آجر، بتن، فولاد (مخصوصا برای استخرهای روی زمین) و یا از جنس خاک استفاده می‌شود. استخرهای پلی‌استری معمولا قابلیت اتکای مستقل ندارند بنابراین یک لایه بتنی شیب‌دار مورد نیاز است. استخرهای بتن‌پاشی‌شده یا بتن‌ریختگی باید آب‌بندی شوند.

مزایا و معایب:
– برای پرورش بچه ماهیان بسیار مناسب است
– اگر بیماری خاصی در یکی از حوضچه ها ایجاد شود بهحوضچه های دیگر سرایت نمیکند .
– نیاز به مصرف آب بیشتر
– حوضچه های گرد جا گیر بوده و زمین بیشتری اشغال میکنند .
– دسترسی به ماهی ها مشکل است . چون فاصله کناره تا مرکز حوضچه زیاد است .
–  رقم بندی ماهی در حوضچه های گرد سخت است . ( البته باطراحی سیستم های نوین در دو مورد اخیر ، اینگونه مشکلات تاحد زیادی  قابل حل شدن می باشند ) .
–  هزینه ساخت حوضچه های گرد قدری بیشتر است . اما با توجه به این که آب پاکیزه را راحتر می توانیم جدا کنیم به راحتی میتوانیم از این آب دوباره استفاده کنیم . استفاده از حوضچه های گرد یا ۶ ضلعی توصیه می شود .

دستگاه های هوا ده مناسب برای نوع استخر: فورس و سوپر فورس و وینچوری هست

هواده ونچوری:
از مزایای مهم هواده ونچوری این است که، جابه‌جایی و هوادهی استخر بدون مصرف انرژی اضافی انجام می‌گیرد.
ونچوری  با هوادهی بصورت حباب‌های ریز و افزایش اکسیژن و سرعت بخشیدن به عمل انحلال و خروج گازهای مضر، موجب بهبود کیفیت آب و از بین بردن لایه‌بندی در اعماق می‌گردد

 استفاده از این نازل امکان هوادهی در استخرهای بچه ماهی و مخازن نگهداری موقت ماهی (آکواریوم) را تنها با استفاده از یک پمپ آب فراهم می‌سازد.

هواده ونچوری یکی از بهترین گزینه های هیدرولیکی در تلفیق عملیات پمپاژ آب و هوادهی است. این هواده با فشار پمپاژ آب عمل میکند و حباب های بسیار ریز هوا را همراه با آب درعمقآب وارد میکند.

این نوع هواده می تواند با هوا و یا با تزریق اکسیژن خالص عمل کند.  در هنگام پمپاژ چندین دستگاه ونچوری را می توان توسط یک الکتروپمپ راه اندازی نمود و با جانمائی های متنوع در آب مستقر نمود

تاثیر هواده فورس بر میزان اکسیژن محلول در آب)

در یک اکو سیستم آبی تاثیر اکسیژن محلول) بر سلامت آبزیان و بقای آنها بسیار نقش مهمی دارد. هواده فورس بدلیل طراحی خود در قسمت ورودی آب و ورودی هوا، تولید حباب ریز می کند. دستگاه هواده پرورش ماهی و آبزیان اکسیژن ساز فورس با استفاده از ساخت حباب های ریز به صورت پایدار باعث افزایش اکسیژن محلول در آب می شود. وزن گیری سریع، روند رشد بهینه و مصرف خوراک، کاهش تلفات در مزرع از تاثیرات اکسیژن محلول در آب است.

قابلیت جابجایی و حمل آسان بدیل ساخت یکپارچه دستگاه.
تولید صدای بسیار کم و صدای مکش هوا، مناسب برای استفاده در فروشگاه ها و سکو های فروش ماهی زنده.
قیمت مناسب و مرقوم به صرفه نسبت به دیگر دستگاه های هوادهی
نصب و راه اندازی بسیار آسان
دارا بودن شناور بدون نیاز به تنظیم ارتفاع
عدم نیاز به روغن کاری و تعمیرات
تولید حباب ریز (اکسیژن) به میزان ۰٫۳۵ کیلوگرم به ازای ۱ کیلو وات مصرف

استخر های بتنی مستطیلی

اﯾﻦ ﻧﻮع اﺳﺘﺨﺮﻫﺎ راﯾﺞ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع اﺳﺘﺨﺮ ﺟﻬﺖ ﭘﺮورش ﻗﺰل آﻻ در ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ .
– ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ و ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ زﻣﯿﻦ ﻃﻮل اﯾﻦ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ ﺣﺪود ۱۰ ﺑﺮاﺑﺮ ﻋـﺮض آﻧﻬـﺎ ﺑـﻮده و ﻋﻤﻖ آﻧﻬﺎ ﺣﺪود ﯾﮏ ﻣﺘـﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .
– شیب مناسب از ورودی به خروجی۱-۲ % و از کنار دیواره هابه سمت وسط ۳% می باشد .
– در ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫﺎی ﺳـﻨﺘﯽ و ﺑـﺪون اﺳـﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎی ﻫﻮاده و ﯾﺎﺳﺎﯾﺮ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻪ ازای ﻫﺮ۷-۱۰ ﻟﯿﺘﺮ در ﺛﺎﻧﯿﻪ ﯾﮏ ﺗﻦ ﻣﺎﻫﯽ از اﯾﻦاﺳﺘﺨﺮﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﺤﺼﺎل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻇﺮﻓﯿﺖﻧﮕﻬﺪاری ﻣﺎﻫﯽ دراﯾﻦ اﺳﺘﺨﺮﻫﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ۲۰ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﻣﺎﻫﯽ در ﻫﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ اﺳﺖ .
–  اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻫﻮادﻫﯽ و ﭘﻤﭗ ﻫﺎی ﺑﺮ ﮔﺸﺖ آب ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗـﺎ ۳۰- ۴۰ ﮐﯿﻠـﻮﮔﺮم در ﻣﺘـﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﻇﺮﻓﯿﺖ را اﻓﺰاﯾﺶداد .

مزایا:
ﻣﺰﯾﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ نوع اﺳﺘﺨﺮﻫﺎی پرورش ماهی ، اﺳﺘﻔﺎدهﻣﻨﺎﺳﺐ از زﻣﯿﻦ و اﻣﮑﺎن رﻗﻢ ﺑﻨﺪی آسان وﮐﻨﺘﺮل اﺳﺘﺨﺮﻫﺎ ، میزان مصرف آب کمتر از حوضچه های گرد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .
ﻣﻌﻤﻮﻻ در اﯾﻦ ﻧﻮع اﺳـﺘﺨﺮ ﻫﺎ آب ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﻄﻮر دائم در ﺟﺮﯾﺎنﺑﺎﺷﺪ بطوریکه در هر ساعت حداقل ۲-۳ بار آب بطور کامل عوض شود .
 در این کانال ها همواره بایستی ماهیان به صورت لایه ایباشند به طوری که بچه ماهیان در استخر های نزدیک به آب ورودی و ماهیان پرورشی در استخرهای پشتی نگهداری شوند . ( ماهیان به ترتیب اندازه در استخر ها قرار می گیرند ) .
معایب
بعلت یکسان نبودن سرعت جریان آب در ابتدا و انتهای استخرهای پرورش ، محیط استخر یکنواخت نیست . برای رفع این مشکل باید سرعت جریان آب و نسبت های طول ، عرض و ارتفاع بطور مناسب انتخاب شود تا خودشویی و دفع فضولات امکان پذیر شود .
کاهش کیفیت آب
نیاز به مراقبت و شست شوی مداوم

انواع هوا ده مورد استفاده :
اسپلش

استخرهای پیش ساخته

استخرهای پرورش ماهی پیش ساخته
در ساخت این استخرها از ورق های گالوانیزه ضد زنگ بعنوان پوشش خارجی و از لایه های ژئوممبران به عنوان پوشش داخلی این استخر ها استفاده میشود.

 این استخرهای پیش ساخته به شکل دوار با قطرهای ۶ متر ، ۸ متر و ۱۰ متر ساخته میشود

مزایای استخرهای پرورش ماهی پیش ساخته 
۱٫کاهش چشمگیر هزینه های ساخت استخر
۲٫سرعت بالای نصب و قابل جابجایی مکان استخر
۳٫نفوذ نا پذیری صد درصد با لایه داخلی ژئو ممبران
۴٫تراکم بالای ماهی در استخر پیش ساخته
۵٫وجود ابعاد مختلف با توجه به نیاز
۶٫قابل استفاده در کنار گلخانه ها جهت تأمین نیاز آبی ازخروجی سیستم پرورشی
۷٫    امکان جایگذاری در ارتفاع و همچنین مدفون سازی
۸٫    دارای ضمانت می باشد .

معایب استخرهای پرورش ماهی پیش ساخته یا ژئوممبرانی
۱٫خشک و شکننده بودن آن و انبساط و انقباض در اثر سرما و گرما و در نتیجه ترک خوردگی پوشش اشاره کرد .
۲ در صورت افتادن داخل استخر امکان خروج از آبگیر وجودندارد .
۳٫در صورت افتادن جانوران در آن ها ، براحتی میتوانندبرای نجات خود و خروج سخت از استخر ، با دندان خود سطحژئوممبران را سوراخ کنند و باعث پارگی آن شوند .
۴ از دیگر معایب ژئوممبران انعطاف پذیری کم در کنجها و زوایاست و…
۵٫هزینه تعمیرات آن بسیار گران و زمانبر می باشد . حتی در بعضی از مواقع برای تعمیرات مجبور به تخلیه کامل آب داخل استخر می شویم .
۶٫شکارچیان غیر مجاز بخاطر شکار پرندگان مهاجر با گلولهسبب سوراخ شدن استخر ژئوممبران می شوند .
۷٫درصورت تماس با مواد اشتعالزا و حلال های آلی و اجسام تیز و برنده سبب آسیب دیدن جدی به استخر ژئوممبرانمی شوند .

هواده مناسب این استخر
ایر جت و سوپر ایر جت

هواده ایرجت با ایجاد جریان در عمق آب به واسطه ی تزریق بالای هوا در آب با قابلیت تنظیم زاویه هوادهی و ایجاد یک جریان دائمی در آب که مانع لایه بندی حرارتی می شود می تواند اختلاط بالای آب و هوا را در استخرها ایجاد نماید.

از مزایای هواده ایرجت میتوان به این موارد اشاره نمود:

۱.حمل و نقل آسان
۲.قابلیت تنظیم زاویه برای حداکثر تبادل اکسیژن در آب
۳.ایجاد جریان افقی برای برهم زدن لایه های حرارتی و غذایی در ستون عمودی
۴.ایجاد یک جریان دائمی که مانع لایه بندی حرارتی می گردد
۵.اکسی‍ژن محلول به واسطه تولید حباب افزایش می یابد
۶.برای استفاده در استخرهای بالای عمق ۱.۵ متر خصوصا مناطق گرمسیری و مزارع گرمابی
۷.شناور و قطعات مقاوم که می تواند در مقابل نور خورشید و شوری آب ماندگاری بالایی داشته باشد

استخر های خاکی منابع کشاورزی

– اﺳﺘﺨﺮﻫﺎی ذﺧﯿﺮه آب ﮐﺸﺎورزی ﮐﻪ از ﺟﻨﺲ ﺧﺎک ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﯾﺎاﺳـﺘﺨﺮﻫﺎی ﭘـﺮورشﮐﭙﻮر ﻣﺎﻫﯿﺎن در ﻓﺼﻞ آﯾﺶ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪﭘﺮورش ﻣﺎﻫﯿﺎن ﺳﺮد آﺑـﯽ ﯾﺎ ﻫﻤـﺎن ﻗـﺰل آﻻ اﺧﺘﺼﺎص داد .

– ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺰﯾﺖ اﺳﺘﺨﺮﻫﺎی ﺧﺎﮐﯽ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺒﺪﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎدی در آﻧﻬـﺎاﺳـﺖ زﯾﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻏﺬاﻫﺎی آماده ، ﻏﺬاﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ از ﺟﻤﻠﻪاﻧﻮاع ﺣﺸﺮات و ﯾﺎ ﻧﻮزاد آﻧﻬﺎ در اﯾﻦ اﺳﺘﺨﺮﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮارﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﺎﻫﯽ ﻗﺰل آﻻﯾﯽ ﮐـﻪ در اﺳـﺘﺨﺮﻫﺎی ﺧﺎﮐﯽﭘﺮورش داده ﺷﺪه اﺳﺖ دارای ﮔﻮﺷﺖ ﻟﺬﯾﺬﺗﺮ و ﺧﻮش ﻃﻌﻢ ﺗﺮی ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .

– ﺗـﺮاﮐﻢ نگهداری ﻣﺎﻫﯽ در اﯾﻦ اﺳﺘﺨﺮﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ۱-۵ ﻗﻄﻌﻪ در ﻫﺮ ﻣﺘـﺮ ﻣﺮﺑـﻊ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ . ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وزن رﻫﺎ ﺳﺎزی ﺑﭽﻪﻣﺎﻫﯽ در اﯾﻦ اﺳﺘﺨﺮﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﻻی۱۰-۱۵ گرم باشد .

– در استخرهای خاکی امکان پرورش بچه ماهیان وجود نداشته زیرا جمجه بچه ماهیان هنوز کاملاً استخوانی و سفت نشده و به دلیل عدم رشد کامل ، حساسیت بالایی به بیماری چرخش دارند . این بیماری آسیب های شدیدی به مغز ماهی رسانده و عامل آن در خاک وجود دارد .

هواده مناسب این نوع استخرها
پدال ویل

به صورت کلی دستگاه هواده پدل ویل دارای مشخصات یکسانی از نظر ساز و کار و مکانیزم در نمونه های تولید شده خارجی و داخلی دارا هستتند. این دستگاه هوادهی پرورش ماهی و آبزیان دارای استاندارد جهانی بوده و تعداد پره های گردشی آن در مشخصات و قیمت آن تاثیر گذار است. مکانیزم کارایی دستگاه هواده پدل ویل با گردش پروانه های آن روی سطح آب است که این چرخش دائمی باعث جریان سازی و خارج شدن آمونیاک، دی اکسید کربن، گاز متان، هیدروژن سولفور و غیره خواهد شد. استفاده از دستگاه هواده پدل ویل بیشتر برای استخر های خاکی رواج زیادی دارد و بدلیل شناور بودن دستگاه، فرایند هوادهی و جریان سازی به صورت عمودی و افقی به راحتی انجام خواهد شد. تعداد پره های هواده پدلویل ۴ و ۶ عدد است و میزان اکسیژن انتقالی آن حدود ۵۹٫۲ کیلوگرم در ساعت می باشد. مصرف انرژی این دستگاه نسبت به راندمان و کارایی آن، پایین می باشد.

استخرهای دومنظوره کشاورزی و پرورش ماهی مکانیزه​

اصولا استفاده از فن آوریهای روز درآبزی پروری و روند مکانیزاسیون بر روی دو محورکلی زیر استواراست

۱) روش مدیریت آب:

اساس کاردراین روش برمدیریت منبع آبی مورد استفاده از نقطه نظر کمیت وکیفیت استواراست .به عبارت دیگر دراین روش مدیریتی، استفاده از حداکثر توان تولید منبع آبی موجود یا حداکثر بیومس قابل نگهداری درواحد حجم و بهبود و ارتقاء توان تولیدمدنظر است. باتوجه به اینکه تعدادی از پارامترهای فیزیک و شیمیایی منبع آبی برخی مزارع درحد مطلوب نمی باشد، لذا لازم است ابتدا نسبت به بهبود کیفیت آب تازه ورودی به مزرعه اقدام نمود.

بخش دوم مدیریت آب، بازگردش مجدد درصدی ازآبخروجی مزرعه پس از تیمار  (water treatment) وانتقال آن به استخرهای پرورشی می باشد. باگذر آب ازاستخرهای پرورشی، تغییرچشمگیری در پارامترهای کیفی آب دراثر فعالیتهای متابولیکی ماهی ایجاد می شود؛ لذا جهت استفاده از حداکثر توان تولید، بایدآببرگشتی به گونه ای اصلاح شودکه کیفیت آن با کیفیت آب تازه ورودی به مزرعه تاحدودی برابری نماید.

رها سازی بچه ماهیان

برداشت لایه ای ماهیان بازاری

استفاده از مدیریت تولید لایه ای:

دراین راستا دو روش عملی مورد استفاده درسطح مزارع سردآبی کشور معرفی می گردد:

 رهاسازی بچه ماهی به صورت لایه ای:

در روش برداشت ماهیان به ‎صورت لایه‎ای همه بچه ماهیان مزرعه در یک زمان رها سازی می‎شوند. با رها سازی بچه ماهی در زمان های متوالی یا وزنهایمتفاوت (وزن‎های ۳۰۰ تا ۷۰۰ گرم) و بهره گیری از حداکثرظرفیت بیولوژیک موجود استخرهای پرورشی در طول دوره پرورش و عرضه ماهیان بازاری در زمانهای متفاوت ، علارغم افزایش میزان تولید مزرعه، هزینه های جاری مزرعه ازقبیل نیروی انسانی ، آب بها و انرژی ثابت مانده لذا نسبت درآمد به هزینه تولید و نهایتا سودخالص حاصله ازفعالیت پرورش ماهی افزایش خواهد یافت.

 برداشت ماهیان بازاری به صورت لایه ای(سرک برداری

دراین روش، همه بچه ماهیان مزرعه دریک زمان رهاسازی می گردد اما برداشت آنها دروزن های متفاوت و درفواصل زمانی مشخص انجام می گردد.بدین صورت که با محاسبه ظرفیت نگهداری لحظه ای مزرعه می توان حداکثراستفاده را از توان وپتانسیلمزرعه انجام داد؛زمانی که ظرفیت نگهداری مزرعه به بالاترین میزان ممکن رسید درصدی ازماهیان بعدازرقمبندی برداشت وبه بازار عرضه می شود و تغذیه ماهیان باقیمانده ادامه می یابد تا ظرفیت نگهداری مزرعه دوباره به حداکثر میزان خود برسد که برداشت سری دوم ماهیان انجام می شودواین کارادامه می یابد تا آخرین سری ماهیان موجود درمزرعه با بالاترین سایز ممکن (بالای۷۰۰ گرم) برداشت شود. بدین ترتیب با برداشت متوالی ماهیان با وزنهای ۳۰۰ تا۷۰۰ گرم می توان ظرفیت تولید مزرعه را تاحدود دوبرابر حدمعمول افزایش داد.

رها سازی بچه ماهی با اوزان بالا :

 دراین روش، اوزان رها سازی بچه ماهی از ۱۰- ۵ گرم فعلی درکشور، به ۵۰-۳۰ گرم افزایش می یابد؛در این صورت ضمن کوتاهتر شدن زمان رسیدن به حداکثر ظرفیت نگهداری ، امکان برداشت چند مرحله ای ماهیان بازاری دراوزان ۷۰۰-۳۰۰ گرم فراهم آمده ، لذا باافزایش میزان تولید درواحد حجم درطول دوره پرورش وافزایش قیمت فروش ماهی ، راندمان تولید مزرعه ارتقاء خواهد یافت .به کارگیری این روش مدیریتی به خصوص درمزارع دومنظوره کشوربه دلیل عرضه محصول باوزنمطلوب وقیمت مناسب باعث بالارفتن راندمان کاری این قبیل مزارع خواهد شد.

استفاده ازادوات و تجهیزات مکانیزه:

ادوات و تجهیزات مورداستفاده دریک مزرعه می تواند براساس سیستم، روش پرورش ،گونه پرورشی، نوع وشکل سازه های احداثی، نوع منبع آبی و… متفاوتباشد. فهرست تعدادی از ادوات وتجهیزات قابل استفاده درآبزی پروری برای نمونه درزیرمی آید:

دستگاههای هوادهی واکسیژن دهی به آب:

انواع هواده ها ازقبیل برج هوادهی ،هواده های پاششی یاقارچی،دمنده،تزریقی یا دیفیوزر  و…

برج هوادهی:‌

  جهت تهویه و گاززدایی آب وجلوگیری ازفوق اشباعیتگازنیتروژن درمزارعی که منبع آنها آبهای زیرزمینی می باشد مورد استفاده قرار می گیرد؛ شکل برج هوادهیوتعداد طبقات آن براساس غلظت اکسیژن محلول وCO2  وسایر گازهای محلول در منبع آب ورودی متفاوت است .همچنین به دلیل مصرف شدن اکسیژن محلول توسط ماهیان وکاهش غلظت آن درآب خروجی استخرها، عبوردادن آب خروجی ازبرجهای هوادهیتاحدوی باعث جبران این کمبود و خروج یا کاهش غلظت گازهای مضرافزوده شده توسط ماهیان به آب ازقبیلدی اکسیدکربن وآمونیاک از آب خروجی ازاستخرهاشده درنتیجه آب خروجی استخرهارامی توان سیرکولهنموده ومجددابرای پرورش ماهی استفاده نمود.

هواده قارچی:

این نوع  هواده در استخر های مربع شکل و مستطیلی باعرض زیاد( معمولی، تیپ،  تیپ  متراکم )  وحوضچههای آرامش  قبل از برگشت آب جهت تیمار وافزایشاکسیژن محلول وخروج گازهای مضر مورد  استفاده قرارمی گیرد. دراستخرهای ذخیره می توان به ازای هر ۱۰۰ مترمربع استخر با عمق میانگین ۲-۱ متر، یک دستگاه ازاین نوع هواده را استفاده نمود؛ افزایش عمق آبگیری به بیش از ۱۳۰ سانتی متر ورعایت فاصله مناسب محل استقرار هواده تا خروجی استخرمی تواند درکاهش میزان اختلاط مواد معلق درحوضچه پرورشی و به تبع آن افزایش راندمان دستگاههای هواده موثر واقع شود.

راندمان دستگاههای هوادهی تابعی است از غلظت اکسیژن محلول استخر، دما و ارتفاع محل ازسطح دریا وشوری آب به طوریکه در دمای ۲۵درجه سانتیگراد، اکسیژن محلول صفرمیلی گرم در لیتر و شوری صفرگرمدرلیتر و سطح دریاهای آزاد، کارائی دستگاه های هوادهی۱۰۰ درصداست.

هواده های دمنده یا تزریقی :

از انواع این هواده ها می توان به اکوتو، سایدچانل، فورس، ایرجت، دیفیوزر و…اشاره نمود. کاربردهای هواده های دمنده همانند سایرهواده ها اکسیژن دهی، شامل ایجاد جریان درآب ،کمک به خروج فضولات ماهی وذرات معلق تشکیل شذه درآب وخروج گازهای مضر تشکیل شده درآب می باشد. این نوع هواده به دلیل قدرت رانش به جلو، فضای مرده ای را درجلووفضای مکشی را در عقب خود ایجاد می نماید که سبب ایجاد اختلاط ذرات معلق درجلو و عقب دستگاه و هدایت آن به قسمت خروجی استخر می شود. استفاده از این نوع دستگاه دراستخرهای طولی با عرض کمتر از ۴ متر توصیه نشده و دراستخرهای گرد و ۸ وجهی با قطر بیشتر از ۵ متر پیشنهاد می گردد. شایان ذکر است درصورت زیاد بودن قطر استخر، جهت ایجاد سرعت جریان، چرخش وتامین اکسیژن موردنیاز می توان از ۲ یا چند هواده دمنده استفاده نمود.

برج هوادهی

هواده قارچی

دستگاههای تولید و تزریق اکسیژن خالص به آب:

یک سیستم طراحی شده برای تولیدو انتقال اکسیژن خالص دارای سه بخش اصلی است:

واحد تامین اکسیژن خالص( پکیج تولید گازاکسیژندرمحل،مخازن یا کپسولهای ذخیره اکسیژن مایع

دربرخی کشورها با توجه به بالا بودن هزینه انرژی برق وپایین بودن قیمت گازاکسیژن، تولیداکسیژن درمحلمصرف انجام نمی شودبلکه اکسیژن رابه صورت مایع خریداری ودرمخازن مخصوص یا کپسولها ذخیره نموده ودرمواقع نیاز به مصرف می رسانند؛ اما بخشهای دوم وسوم این سیستم برای تمامی مزارع استفاده کننده ازاکسیژن خالص ضروری است.این سیستم بایستی به نوعی طراحی شود که بالاترین کارایی تبادل گازراباکمترین نیازبه انرژی وسرمایه داشته باشد.

 – برای تبدیل اکسیژن ازگاز به مایع دو روش وجود دارد:

افزایش فشاراکسیژن: اکسیژن درفشار ۸۳۱بار یا۲۰۰پاسکال به صورت مایع درکپسولهای یک تا۶۰ لیتری قابل ذخیره وحمل ونقل است.

کاهش دمای اکسیژن: دردمای زیر۱۴۷- درجه سانتی گرادبه صورت مایع کرایوژنیک درتانکرهای مخصوص قابل نگهداری وحمل ونقل می باشد.

ادوات سیرکولاسیون وبرگشت آب:

الکتروپمپ :

درمزارع دارای انشعاب برق که امکان انتقال آب ورودی به صورت ثقلی به استخرهای پرورشی وجودنداردمیتوان ازالکتروپمپ های مناسب براساس میزان آب ورودی استفاده نمود؛همچنین درمزارعی که باسیستمافزایش تولید در واحد حجم با برگشت آب وتراکم بالا فعالیت می کنند جهت سیرکولاسیون آب درمزرعهاستفاده می شود.به منظور انتخاب الکتروپمپ مناسب براساس ارتفاع مکش ودهش، طول مسیرانتقال و ارتفاع ریزش آب ودرنهایت جلوگیری ازهدررفت انرژی وکارائیمناسب آنها،باید رایزنی های لازم باکارشناسانمتخصص امربرای انتخاب نوع وقدرت الکتروپمپ وبهتبع آن الکتروموتورمناسب آن صورت پذیرد. ازانواعالکتروپمپهامی توان به الکتروپمپهایگریزازمرکز،شناور،گلکش،فشارقوی،کفکش،دومکشه،ملخی و…نام برد.

 درام فیلتر:

یکی از روشهای حذف ذرات معلق ازآب برگشتی در سیستم های بازگردشی، فیلتراسیون فیزیکی آب ازطریق درام فیلتر یا دیسک فیلتر می باشد که طرفیتآنها برحسب دبی آب برگشتی وغلظت ذرات معلق درسیستم، متفاوت می باشد.

 حوضچه ترسیب مجهز به مدیا :

یکی دیگر از راههای حذف مواد معلق از آب برگشتی در سیستم های  پرورشی  استفاده ازحوضچه ترسیبمی باشد که با کاهش سرعت جریان آب درآنها بخشی از ذرات معلق باقیمانده نیزدراستخر ترسیب می یابد.بهمنظور استفاده مناسب از حوضچه های  ترسیب وکاهش سرعت جریان آب از صفحات مشبک پلاستیکی یا پلی اتیلنی ( مدیا) استفاده می گردد .میزان مدیایموردنیاز درحوضچه های ترسیب به ازای دبی ۷  لیتر درثانیه یک مترمکعب می باشد که حوضچه ترسیببرحسب اندازه مدیا طراحی وساخته می شود.

 دبل درین ( خروجی دوگانه :

یکی از مشکلات مهم درمزارع پرورشی به خصوص درزمان های بالابودن تراکم نگهداری ماهی درواحدحجم،حذف فضولات ماهی ازمحیط پرورشی می باشد؛ به منظور بهبود کیفیت آب خروجی به خصوص در استخرهای گرد و۸ وجهی وامکان استفاده مجدد از آن، توصیه می گردد ازسیستم خروجی دوگانه یادبل دریندراین قبیل استخرهااستفاده شود؛شکل واندازه این سیستم براساس شکل وابعاد استخرها متفاوت می باشد.

نمونه از طرح مدار بسته

​